တိမ္တိုက္တစ္ခုရဲ႕ ျမိဳ႔ကေလး

ျမိဳ႕ကေလးကို စိတ္ကူးေတြနဲ႔လွမ္းေမွ်ာ္ၾကည့္ေတာ့ ဟိုး ငယ္စဥ္ကလို သာယာ ေအးခ်မ္း ေနႏိုင္အံုးမည္လား။ ကြ်န္ေတာ္ မေသခ်ာပါ။ ကြ်န္ေတာ္ ခ်စ္ေသာ ေျမနီလမ္းကေလးေတြ ခုခ်ိန္မွာေတာ့ အနက္ေရာင္ ေျမြတေကာင္လို စန့္စန္႔ၾကီး ဘ၀ ေျပာင္းေနႏိုင္သည္။ ထို ေျမလမ္းကေလးမွာ မိုးရြာျပီးစ အခ်ိန္ေတြ ကြ်န္ေတာ္တို႔ ေက်ာက္မႈန္မႊားေလးမ်ား လိုက္ေကာက္ခဲ့ၾကတာ ပံုျပင္ မဟုတ္ခဲ့ပါ။ ထိုစဥ္ကေတာ့ မျဖစ္ႏိုင္မွန္းသိေပမဲ့ ေက်ာက္ၾကီး ေကာင္းေကာင္း တပြင့္မ်ား ရခဲ့ရင္ ဆိုတဲ့ စိတ္ကူးေတြနဲ႔ ေမွ်ာ္လင့္တၾကီး အိပ္မက္ေတြ မက္ဖူးခဲ့ပါသည္။ ေဩာ္ ခေလးေတြ ေပပဲကိုး။
ျမိဳ႕ကေလးကေတာ့ ခုခ်ိန္ထိ သူထမ္းပိုးထားေသာ ျမိဳ႔သူျမိဳ႔သားေတြ၊ ျမိဳ႔သူျမိဳ႕သား မဟုတ္သူေတြကို သူ႔ရင္ကိုခြဲ၊ သူ႔ေသြးစက္ေတြကို ေက်ာက္မႈန္ေက်ာက္ပြင့္ေတြ အသြင္ေျပာင္းရင္း အသက္ေသြးေတြ ဆက္ေပးေနဆဲ။



ဒီျမိဳ႔ကေလးက ကမၻာမွာ ထင္ရွားတဲ့ ျမိဳ႔ကေလး။ ကမၻာ့ အောကာင္းဆံုး အရည္အေသြး ျပည့္မွီတဲ့ ပတၱျမားေတြကို ေမြးထုတ္ေပးရာ ေနရာေလး။ ဒါေပမဲ့ သူ႔ ရပ္တည္ေနရမႈေတြက သူ ေပးဆပ္ခဲ့သေလာက္မွ ျပန္မရခဲ့တာ အင္မတန္ ၀မ္းနည္းစရာ ေကာင္းလြန္းလွသည္။ သူ႔တကိုယ္လံုးမွာ ဒဏ္ရာေတြ ဗလဗြနဲ႔ သြန္ထုတ္ေပးခဲ့တဲ့ ေသြးေတြလည္း ခမ္းလုျပီ။ သူျပန္ရခဲ့သည္ကေတာ့ အရင္လို မစိမ္းစိုေတာ့ေေသာ ေတာင္ကတုန္းမ်ား၊ ျဖိဳခြင္းေဖာက္ခြဲခံရေသာ ေျမသားစိုင္ႏွင့္ ေက်ာက္ေတာင္မ်ား။ နင္းေျခေနၾကေသာ အစိမ္းေရာင္ ဖိနပ္ေတြေအာက္မွာ သူ႔ကိုယ္သူ အက်ည္းမတန္ရေလေအာင္ သူ ဘယ္အခ်ိန္ထိမ်ား ေတာင့္တင္းခံ ေနႏိုင္မွာပါလိမ့္။
ျမိဳ႔ကေလးမွာ ေနထိုင္ၾကေသာ ျမိဳ႔သူျမိဳ႔သားမ်ား၏ ရင္တြင္းမွ အပူေၾကာင့္ေပပဲလား၊ ျမိဳ႔ကေလးက ပူေႏြးစ ျပဳလို႔ေနသလို တခါတရံမွာလဲ ျမိဳ႔ကေလးရဲ့ မ်က္ရည္ေတြႏွင့္ ျမိဳ႔လယ္အင္းတစ္ခုလံု လွ်ံကာ ေရၾကီး သည္ထိ ငိုေၾကြး တတ္ျပန္ေသးသည္။
ျမိဳ႔ကေလးကို ပစ္ခြာျပီး ဆယ္စုႏွစ္တစ္ခု လြန္ေအာင္ လြင့္ေမ်ာေနခဲ့ေသာ တိမ္တိုက္တစ္ခုမွာ ကြ်န္ေတာ္ ျဖစ္သည္။ ထို တိမ္တိုက္ ဘယ္အခ်ိန္ထိ ဘယ္ေနရာထိ လြင့္ေမ်ာလို႔ ေနအံုးမည္လဲ ကြ်န္ေတာ္ မသိေသးပါ။ တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္မွာေတာ့ ျမိဳ႕ကေလး၏ မ်က္ရည္စ တစ္ခ်ိဳ႔ကို တႏိုင္တပိုင္ သုတ္ေပးခ်င္စိတ္ တို႔ကေတာ့ ထိုတိမ္တိုက္၏ အိပ္မက္တစ္ခုသာ ျဖစ္၏။

(ျမိဳ႕ကေလး အေၾကာင္းကို ျမန္မာ ၀ီကီကေန ဖတ္ထားရတဲ့ အတိုင္း ျပန္ျပီး ဒီမွာ အမွတ္တရ တင္ထားပါတယ္ ခင္ဗ်ာ။ မိတ္ေဆြတို႔ အားလံုး ဒီျမိဳ႔ကေလးကို ဖိတ္ေခၚပါတယ္)

မိုးကုတ္ျမိဳ႕


ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕ကို ျမန္မာမ်ားသာမက ကမာၻသိ ေအာင္ထိပင္ေက်ာ္ၾကားသည့္ အရပ္ေဒသျဖစ္သည္။ ကမာၻ႕ပထမတန္းစား ေက်ာက္မ်က္မ်ားထြက္ရွိရာေဒသ၊ ကမာၻေပၚတြင္ အေကာင္းဆံုးေသာ ပတၱျမားမ်ားထြက္ရွိရာ ပတၱျမားေျမ ဟုအထင္ကရေက်ာ္ေစာပါသည္။ မိုးကုတ္ေဒသမွထြက္သည့္ ပတၱျမား၊ နီလာအစျပဳကာ ယခုေနာက္ဆံုး ပိန္းႏိုက္ (Painite) အထိ ေက်ာက္မ်က္ရတနာကုန္သည္မ်ား အၾကားအလြန္ ေရပန္းစားပါသည္။

သမိုင္း

ျဖစ္ေပၚလာပံု

“ကိတ္၊ နဂါး၊ ၾကြက္ သံုးစေဖာ္ယွက္၊ ေက်ာက္မ်က္ရတနာေပၚထြက္လာ ဂႏၶာလတိုင္း၊ သမိုင္းပြင့္ဆန္း၊ ပင္သဖန္းဟု၊ ေမာ္ကြန္းထိုးထုတ္၊ ၿမိဳ႕မိုးကုတ္” ဟူေသာ ေရွးေဟာင္းတေပါင္အရ ကိတ္သည္ ၉၊ နဂါးသည္ ၇၊ ၾကြက္သည္ ၅၊ ၄င္းကိုေျပာင္းျပန္ယူေသာ္ ၅၇၉ ျဖစ္ၿပီး ထိုႏွစ္တြင္ သဖန္းပင္ရြာကို အရင္းတည္ၿပီးမွ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕ကို ဆက္လက္တည္ျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း သိရသည္။ မိုးကုတ္သမိုင္းမ်ားစြာ၏ အဆိုအရ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၅၇၉ ခုႏွစ္ မိုးမိတ္ေစာ္ဘြြားႀကီး သိုဟန္ဖက္လက္ထက္တြင္ သူ၏ပိုင္နက္ျဖစ္ေသာ ယခုမိုးကုတ္ၿမိဳ႕ျဖစ္လာမည့္ေနရာသို႔ ရွမ္းမုဆိုးသံုးေယာက္သည္ ေတာလည္ထြက္ရင္း မ်က္ေစ့လည္လမ္းမွားကာ ေရာက္ရွိလာပါသည္။ မိုးလည္းခ်ဳပ္သြားၿပီျဖစ္သျဖင့္ လမ္းစရွာမရေတာ့ဘဲ ေတာေတာင္ေျခရင္းတစ္ခုရွိ သဖန္းပင္ႀကီးတစ္ပင္ေအာက္တြင္ အိပ္လိုက္ရပါသည္။ နံနက္မိုးေသာက္ခ်ိန္ေရာက္ေသာ္ အနီးရွိၿပိဳက်ေနေသာေတာင္ေစာင္းတစ္ခုေပၚတြင္ ေကာင္းကင္ယံမွ က်ီးမ်ား၊ စြန္မ်ား ပ်ံ၀ဲဟစ္ေအာ္ေနေၾကာင္းေတြ႕ရပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ထူးျခားသည္ဆိုၿပီးသြားေရာက္ၾကည့္ရွဳရာ အသားတစ္ပမာနီျမန္းေနသည့္ ပတၱျမားေက်ာက္အနီမ်ားက္ို ေတြရွိရသျဖင့္ ယူေဆာင္ခဲ့ၿပီး မိမိတုိ႔ အရွင္သခင္ေစာ္ဘြြားႀကီးကို ဆက္သခဲ့ၾကပါသည္။ ေစာ္ဘြားႀကီးကလည္း ဆက္သလာေသာ ပတၱျမားေက်ာက္နီမ်ားကို လက္ခံယူၿပီး တန္ဖိုးရွိမွန္းသိေသာေၾကာင့္ ထိုေနရာအားလိုက္လံျပသခို္င္းၿပီး ထိုေနရာကို ေစာင့္ေရွာက္ေစခဲ့ပါသည္။ ထိုပတၱျမားေျမကို ေစာင့္ေရွာက္ရန္ တာ၀န္က်သူမ်ားက သဖန္းပင္ႀကီးအနီးတြင္ ရြာတည္ၿပီးေနသည္မွစကာ သဖန္းပင္ရြာဟု အမည္တြင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္အခ်ိဳ႕မိုးကုတ္သမိုင္းစာအုပ္မ်ားတြင္ မိုးကုတ္အစ သဖန္းပင္ကဟု လည္းေရးသားေဖာ္ျပခဲ့ဲပါသည္။ သဖန္းပင္ရြာတြင္ ပတၱျမားတြင္းမ်ားကို ေစာင့္ေရွာက္တာ၀န္ယူရေသာ ရွမ္းလူမ်ိဳးမ်ား တျဖည္းျဖည္း မိုးကုတ္ခ်ဳိင့္၀ွမ္းတြင္ တိုးခ်ဲ႕ေနထိုင္လာျခင္း၊ လယ္ယာစိုက္ပ်ိဳးလုပ္ကို္င္ျခင္းမွေနၿပီး ေနာင္တြင္ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕ဟု ျဖစ္ေပၚလာရျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ေမာင္ထြန္းဦး ၏ (ကမၻာကသိတဲ့ ပတၱျမားေျမ) မွ မွီးပါသည္။

ျမန္မာ့သမိုင္းအစမွ ၁၈၈၅ ခုႏွစ္အထိ

မိုးကုတ္ၿမိဳ႕သည္ မႏၲေလးတိုင္းအတြင္း မႏၲေလးၿမိဳ႕၏ အေရွ႕ဘက္ (၁၂၆)မိုင္အကြာ ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္အထက္ ေပ(၃၇၅၀)ခန္႔ အျမင့္တြင္ တည္ရွိသည္။ လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း (၈၀၀)ခန္႔ကပင္ မိုးကုတ္သည္ ကမာၻ႔ပတၱျမား ပင္ရင္းေဒသ ျဖစ္ခဲ့သည္။ ျမန္မာ့ပတၲျမားအေၾကာင္း ဥေရာပတိုက္သားမ်ား၏ ခရီးသြားမွတ္တမ္းမ်ားတြင္ စတင္ေတြ႔ရွိရသည္မွာ ...

တစ္ဆယ့္ငါးရာစုႏွစ္ခန္႔က ျဖစ္ခဲ့သည္။ ျမန္မာ့ပတၲျမားေက်ာက္ ေရာင္းဝယ္ရန္အတြက္ ပထမဦးဆံုး ပဲခူးသို႔ ေရာက္ရွိလာသူ အီတလီလူမ်ိဳး ဗားသီးမား၏ မွတ္တမ္းတြင္ ပဲခူးမွ ရက္ေပါင္း(၃၀)ခရီးအကြာတြင္ရွိသည့္ ကပၸလန္အရပ္တြင္ ထြက္သည္ဟု ေဖာ္ျပထားပါသည္။ ေပၚတူဂီလူမ်ိဳး ဘာဆိုစား၏ မွတ္တမ္းတြင္ ေဖာ္ျပထားသည့္ အင္းဝေနျပည္ေတာ္၌ အလြန္ၾကြယ္ဝေသာ ကပၸလန္ဆိုသည္မွာလည္း နိဳင္ငံျခားသားမ်ား က်ပ္ျပင္ကို နားၾကားလြဲဲ၍ ေခၚေဝၚေသာအမည္ျဖစ္သည္။ ပတၲျမားေျမသည္ ျမန္မာမင္းတို႔လက္ေအာက္မေရာက္မွီက မိုးမိတ္ေစာ္ဘြားပိုင္နက္ျဖစ္သည္။ ပထမဆံုး ပတၲျမားေျမကို ခ်ီတက္တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္သည့္ ျမန္မာမင္းမွာ ဟံသာဝတီ ဆင္ျဖဴမ်ားရွင္ (ေခၚ) ဘုရင့္ေနာင္ ျဖစ္သည္။ ေညာင္ဦးေရႊစည္းခံုရွိ ေခါင္းေလာင္းအတြင္း ဘုရင့္ေနာင္မင္းတရားႀကီးအား မိုးမိတ္၊ သီေပါႏွင့္ ပတၲျမားတြင္း၏ အရွင္သခင္အျဖစ္ ေဖာ္ျပထားသည္။ ဘုရင့္ေနာင္၏သားေတာ္ ငါးဆူဒါယကာ နႏၵဘုရင္လက္ထက္တြင္ မိုးကုတ္အား မိုးမိတ္ေစာ္ဘြားထံမွ တေကာင္းႏွင့္ အလွဲအလွယ္လုပ္ခဲ့သည္။၁၅၉၇-ခုႏွစ္တြင္မူ မိုးမိတ္နယ္အား အဝၿမိဳ႕ေတာ္ စီရင္စုလုပ္သည့္ အမိန္႔ေတာ္ကို ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။ အမိန္႔ေတာ္ပါရက္စြဲအရ ယင္းအမိန္႔ေတာ္သည္ အင္းဝမွ ထုတ္ျပန္ေသာ ေညာင္ရမ္းမင္း၏ အမိန္႔ေတာ္ျဖစ္သည္။ ပဒုံမင္းလက္ထက္တြင္ ပတၲျမားေျမ၏ နယ္နိမိတ္ကို ျပန္လည္သတ္မွတ္ခဲ့ေၾကာင္း ၁၇၈၃-ခုႏွစ္ စစ္တမ္းမ်ားအရ သိရွိရသည္။ ပတၲျမားေျမ၏ နယ္နိမိတ္သည္ ေညာင္ရမ္းမင္းလက္ထက္တြင္ သတ္မွတ္ခဲ့ေသာ မူလနယ္နိမိတ္ထက္ ပို၍ က်ယ္လာသည္။ ျမန္မာမင္းက ပတၲျမားတြင္းလုပ္ငန္းကို အုပ္ခ်ဳပ္ရန္ ေက်ာက္ဝန္ ေခၚ အရာရွိတစ္ဦးကုိ က်ပ္ျပင္သို႔ ေစလြြတ္္ခန္႔ထားသည္။ ပဒံုမင္းလက္ထက္သို႔ ေရာက္ရွိေသာအခါ စို႔သူႀကီး ဟူေသာ အေခၚအေဝၚ ေပၚေပါက္လွ်က္ရွိေနၿပီျဖစ္သည္။ ပတၲျမားေျမကို စို႔သူႀကီး တစ္ဦးတည္းျဖင့္ က်ပ္ျပင္မွ အုပ္ခ်ဳပ္ေစသည္။ ပဒံုမင္းလက္ထက္တြင္ပင္ ကသည္းကို က်ပ္ျပင္မွ ခြဲထုတ္ကာ စို႔သူႀကီး တစ္ဦး ထပ္မံခန္႔ထားလွ်က္ သီးျခားအုပ္ခ်ဳပ္ေစရာမွ စို႔သူႀကီးသံုးဦး ျဖစ္လာသည္။ စို႔သူႀကီးတို႔ ႏွစ္စဥ္ေကာက္ခံဆက္သရေသာ အခြန္မ်ားတြင္ အေရးအႀကီးဆုံးမွာ စီေတာ္မံေတာ္ ဟု ေခၚေသာ ေဒသထြက္ကုန္ျဖစ္သည္။ ပတၲျမားကိုပင္ သတ္မွတ္ထားသည့္ အရြယ္အစား၊ အေရအတြက္ႏွင့္ တန္ဖိုးအတိုင္း စီေတာ္မံေတာ္ ေပးေဆာင္ရသည္။ စီေတာ္မံေတာ္တြင္ ေခါင္းေခၚ ေငြသားတစ္ပိႆာႏွင့္ တန္ဖိုးခ်င္းညီမွ်ေသာ ပတၲျမားႀကီးတစ္လံုး၊ တစ္လံုးလွ်င္ ေငြတစ္က်ပ္သားခန္႔ တန္ေသာ ပတၲျမားအလံုး (၁၅၀)ႏွင့္ ထုပ္ ေခၚ နီလာ၊ ေဂၚမိတ္၊ ဥႆဖယား စသည့္ ေက်ာက္ၿမိဳ႕းစံုပါဝင္ေသာ စံုစီေက်ာက္ထုပ္ တစ္ထုပ္ ပါဝင္သည္။ ျမန္မာမင္းမ်ားလက္ထက္တြင္ တူးေဖာ္ရရွိသည့္ ေက်ာက္မ်ားမွ သတ္မွတ္ထားသည့္ အရြယ္အစားႏွင့္ အရည္အေသြးရွိေသာ လက္ေရြးစင္ေက်ာက္မ်ားကို ဘုရင္မင္းျမတ္အား ဆက္သရသည္။ ဆက္သသည့္ ပတၲျမား၏ အဆင့္အတန္းကိုလိုက္၍ ဆင္၊ ေလွာ္ကားငယ္၊ ေလွာ္ကားႀကီး စသည္တို႔ျဖင့္ တင္ေဆာင္ႀကိဳယူလာေလ့ ရွိသည္။ ဤသို႔ျဖင့္ ဆင္တင္ပတၲျမား၊ ေလွာ္ကားငယ္တင္ပတၲျမား၊ ေလွာ္ကားႀကီးတင္ပတၲျမား စသည့္ အေခၚအေဝၚမ်ား ေပၚေပါက္လာရသည္။ ကမၻာေက်ာ္ ပတၱျမား ငေမာက္မွာ ေလွာ္ကားႀကီးတင္ပတၲျမား ျဖစ္သည္။ ေနျပည္ေတာ္သို႔ ေရာက္ေသာအခါ ႀကိဳယူလာေသာ ပတၲျမားကို ဘုရင့္ေက်ာက္ဆက္ဝန္ထံ အပ္ႏွံရသည္။ ၄င္းကတစ္ဆင့္ ဘုရင္မင္းျမတ္အား ေက်ာက္ရွင္ႏွင့္အတူ အပ္ႏွံရသည္။ ဘုရင္မင္းျမတ္က ရာျဖတ္ေတာ္မ်ားကို ျပသ၍ တန္ဖိုးမ်ားကို ျဖတ္ေစၿပီး ေက်ာက္ရွင္အား ထိုက္တန္ေသာ ဆုေတာ္ လာဘ္ေတာ္မ်ား ခ်ီးျမွင့္ေပးသနားသည္။ ျမန္မာမင္းမ်ားလက္ထက္တြင္ ပတၲျမားသည္ ျမန္မာနိဳင္ငံ၏ ပဓာနအက်ဆံုး ထြက္ကုန္ျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ ျမန္မာမင္းတို႔သည္ ပတၲျမားကို ကုန္ေတာ္အျဖစ္ သတ္မွွတ္ခဲ့သည္။ ၁၉-ရာစုသို႔ ေရာက္ေသာအခါ အေနာက္တိုင္းသားတို႔သည္ ျမန္မာ့အဖုိးတန္ ေက်ာက္မ်က္ရတနာမ်ားကို ပို၍ စိတ္ဝင္စားလာၾကသည္။ သီေပါမင္းလက္ထက္တြင္ ျပင္သစ္အင္ဂ်င္နီယာမ်ားက မိုးကုတ္၊ က်ပ္ျပင္၊ ကသည္းရွိ ပတၲျမားတြင္းမ်ားကို ႏွစ္စဥ္ အခြန္ေတာ္ေငြ က်ပ္သံုးသိန္း ေပးသြင္း၍ လက္ဝါးႀကီးအုပ္ တူးေဖာ္ခြင့္ေပးရန္ သီေပါမင္းထံ ေလွ်ာက္ထားသည္။ သီေပါမင္းက သေဘာတူသျဖင့္ ျမန္မာႏွင့္ ျပင္သစ္တို႔ ပတၲျမားတြင္းမ်ားတူးေဖာ္လုပ္ကိုင္ခြင့္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ လွ်ိဳ႕ဝွက္သေဘာတူညီခ်က္ တစ္ရပ္ကို လက္မွတ္ေရးထိုးၾကသည္။ ဤစာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆိုၿပီးေနာက္ပိုင္းတြင္ အဂၤလိပ္ျမန္မာဆက္ဆံေရး တျဖည္းျဖည္း တင္းမာလာကာ ေနာက္ဆံုး ၁၈၈၅-ခုႏွစ္၊ နိဳဝင္ဘာလတြင္ အဂၤလိပ္တို႔သည္ က်ဴးေက်ာ္စစ္ကို ဖန္တီးၿပီး ျမန္မာတစ္နိဳင္ငံလံုးကို အေၾကာင္းရွာ သိမ္းယူခဲ့သည္။ အထက္ျမန္မာနိဳင္ငံ က်ဆံုးျခင္းႏွင့္အတူ ျမန္မာပတၲျမားတြင္းမ်ားသည္လည္း နယ္ခ်ဲ႕အဂၤလိပ္တို႔ လက္ေအာက္သို႔ က်ေရာက္ခဲ့ရသည္။ သီေပါမင္းသည္ မိုးကုတ္ေက်ာက္တြင္းလုပ္ငန္းအား ျပင္သစ္ကုမၸဏီ Messrs Bonvellein & Co. အား ယာယီလိုင္စင္ျဖင့္ ပံုေသငွားရမ္းခ ရယူၿပီး လုပ္ကိုင္ခြင့္ျပဳထားလွ်က္ရွိရာ ပါေတာ္မူသည့္အတြက္ လိုင္စင္ ပ်က္ျပယ္ခဲ့သည္။

၁၈၈၅-ခုႏွစ္မွ ၁၉၆၂-ခုႏွစ္အထိ

ပါေတာ္မူၿပီးေနာက္ ၿဗိတိသွ်တို႔ စတင္အုပ္ခ်ဳပ္ခ်ိန္တြင္ ေက်ာက္မ်က္ရတနာကုန္သည္ တစ္ဦးျဖစ္သူ အက္ဒဝင္စတရိတာ (Edwin Streeter) က စိတ္ဝင္စားလာခဲ့သည္။ Streeter Syndicate ဖြဲ႕စည္းၿပီး ဆင္ဒီကိတ္လူႀကီးျဖစ္သူ ဗိုလ္ႀကီး Aubrey Palton ျမန္မာနိဳင္ငံသုိ႔ေရာက္ခ်ိန္၊ ၁၈၈၆-ခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီလတြင္ ကာလကတၲားအေျခစိုက္ Gillander Arbuthnot (G&A Co) က ရူပီးႏွစ္သိန္းျဖင့္ ေက်ာက္တူးခြင့္ရရန္ ကမ္းလွမ္းထားေၾကာင္း ေတြ႕ရသည္။ Streeter က ရူပီးေလးသိန္းျဖင့္ ကမ္းလွမ္းသည္။ ကမ္းလွမ္းခ်က္အား ၁၈၈၆-ခုႏွစ္ ဧၿပီလတြင္ ယာယီလက္ခံၿပီး ၁၈၈၇-ခုႏွစ္ ဧၿပီလတြင္ ယာယီ ငါးႏွစ္ခြဲလိုင္စင္ျဖင့္ ခြင့္ျပဳခဲ့သည္။ မိုးကုတ္ေက်ာက္တူးလုပ္ငန္းတြင္ ပထမဆံုး ေက်ာက္ၿမိဳ႕ုင္းကုမၸဏီမွာ Streeter Co. ျဖစ္ၿပီး F.Atlay မွာ ပထမဆံုး ေက်ာက္ၿမိဳ႕ုင္း မန္ေနဂ်ာျဖစ္သည္။ ၁၈၈၇-ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလတြင္ အထက္ျမန္မာျပည္ ရူဘီဒရက္ဂူေလးရွင္း ကို ထုတ္ျပန္ခဲ့ၿပီး နိဳဝင္ဘာလတြင္ မိုးကုတ္ရတနာနယ္ေျမ သတ္မွတ္သည္။ ျမန္မာျပည္ ရူဘီဒရက္ဂူေလးရွင္းအရ ေဒသခံမ်ားကိုသာ ေက်ာက္မ်က္တူးေဖာ္ခြင့္ျပဳခဲ့သည္။ ထိုေနာက္ပိုင္းတြင္ မိုးကုတ္ ေက်ာက္မ်က္ရတနာတူးေဖာ္ခြင့္ လုပ္ငန္းမ်ားကို ၿဗိတိသွ် ဒု-ေကာ္မရွင္နာက အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ ၁၈၈၆-ခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီလတြင္ ၿဗိတိသွ်အစိုးရသည္ မိုးကုတ္ေက်ာက္မ်က္သတၲဳသိုက္ကို သံုးသပ္အကဲျဖတ္ရန္ ဘူမိေဗဒပညာရွင္ C-Barrington Brown ကို ေစလႊတ္ခဲ့သည္။ ထုိအခ်ိန္တြင္ London Rothschilds ကုမၸဏီႏွင့္ ပူးေပါင္းၿပီး Burma Ruby Mines (B.R.M) ကို ထူေထာင္ခဲ့သည္။ ၁၈၈၈-ခုႏွစ္တြင္ ဘားမားရူးဘီမိုင္း ကုမၸဏီကို ဖြဲ႕စည္းသည္။ (၂၂.၂.၁၈၈၉) တြင္ မိုးကုတ္ရတနာနယ္ေျမ၌ ေက်ာက္မ်က္တူးေဖာ္ေရာင္းဝယ္ေဖာက္ကားခြင့္ျပဳသည့္ လိုင္စင္ကို Streeter Syndicate က ရရွိသည္။ Streeter Syndicate သည္ ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၂၇-ရက္ေန႔တြင္ ေပါင္စတာလင္သံုးေသာင္းျဖင့္ ရရွိေသာ အဆိုပါ တူးေဖာ္ခြင့္လိုင္စင္ကို ေပါင္စတာလင္ ငါးေသာင္းငါးေထာင္ျဖင့္ B.R.M သို႔ ေရာင္းခ်ခဲ့သည္။ B.R.M သည္ မိုးကုတ္ေက်ာက္တူးေဖာ္ခြင့္လိုင္စင္ ရရွိၿပီးေနာက္ သပိတ္က်င္း-မိုးကုတ္လမ္း ေဖာက္လုပ္ျခင္း၊ ၄၀၀-ကီလိုဝပ္ ေရအားလွ်ပ္စစ္စက္ရံု ေဆာက္လုပ္ျခင္း၊ ေျမလြတ္ေဒသမ်ားတြင္ ရွာေဖြစမ္းသပ္ျခင္းတို႔ကို ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ မိုးကုတ္တြင္ ေက်ာက္မ်က္မ်ားကို တစ္ဦးတည္း စက္ျဖင့္ တူးေဖာ္ခြင့္လိုင္စင္ရၿပီး ႏွစ္စဥ္ လိုင္စင္ေၾကး ေပါင္စတာလင္ သံုးေသာင္းႏွင့္ အျမတ္၏၃၀%ကို ေပးေဆာင္ရန္ျဖစ္သည္။ ၁၈၈၉-ခုႏွစ္မွ ၁၈၉၆-ခုႏွစ္ထိ ပထမခုႏွစ္ႏွစ္ လိုင္စင္သက္တမ္းတြင္ အနည္းငယ္သာ ျမတ္သည္။ ကုမၸဏီသည္ ဆက္တိုက္ရရွိလုပ္ကိုင္ခဲ့ရာ ဒုတိယပါမစ္ သက္တမ္းကာလ ၁၈၉၇-ခုႏွစ္မွ ၁၉၀၃-ခုႏွစ္တြင္ အျမတ္ေကာင္းစြာ ရခဲ့သည္။ တတိယလိုင္စင္သက္တမ္း ၁၉၀၄-ခုႏွစ္မွ ၁၉၁၂-ခုႏွစ္တြင္ ေျမေအာက္ေရေၾကာင့္ တူးေဖာ္မွဳမ်ား အဟန္႔အတား ျဖစ္ရသျဖင့္ ေျမေအာက္စိမ့္ေရမ်ားကို ထုတ္ရန္အတြက္ ေျမေအာက္ေပ ၁၀၀ အနက္တြင္ တစ္ၿမိဳ႕ုင္ခန္႔အရွည္ရွိ ေရႏွဳတ္ေျမာင္းတစ္ခုကို တူးေဖာ္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ေရႏွဳတ္ေျမာင္းကို ၁၉၀၈-ခုႏွစ္တြင္ ၿပီးစီးေအာင္ တူးေဖာ္ခဲ့ရာ ေအာင္ျမင္မွဳရၿပီး ထုတ္လုပ္မွဳတိုးတက္ခဲ့ေသာ္လည္း အဆိုပါႏွစ္တြင္ Verneuil ပတၲျမားအတု ခ်က္လုပ္ေအာင္ျမင္မွဳေၾကာင့္ ပတၲျမားေစ်းမ်ား ထုိးက်ခဲ့ၿပီး တတိယပါမစ္သက္တမ္းကာလအတြင္း အျမတ္နည္းပါးခဲ့သည္။ စတုတၳလိုင္စင္သက္တမ္းကာလတြင္ ပတၲျမားေစ်းမ်ား ဆက္လက္က်ဆင္းမွဳေၾကာင့္ စီးပြားေရးထိခိုက္ၿပီး ၁၉၂၅-ခုႏွစ္တြင္ ေျမေအာက္ေရႏွဳတ္ေျမာင္းႀကီးအား ယမ္းခြဲဖ်က္ဆီးခံရၿပီး လုပ္ငန္းမ်ား ထိခိုက္ခဲ့သည္။ ၁၉၂၅-ခုႏွစ္ ႏိုဝင္ဘာလတြင္ အစုရွယ္ယာရွင္မ်ား၏ ဆႏၵျဖင့္ ကုမၸဏီ ဖ်က္သိမ္းခဲ့ၿပီး ၁၉၃၁-ခုႏွစ္တြင္ လိုင္စင္ ျပန္အပ္ခဲ့သည္။ B.R.M လုပ္ကိုင္ခဲ့သည္႔ ၄၂-ႏွစ္တာကာလတြင္ ၿဗံဳးတန္ခ်ိန္ သန္း(၃၀) ေဆးခဲ့ၿပီး စတာလင္ေပါင္ (၂.၃၅)သန္းခန္႔တန္ေသာ ေက်ာက္မ်က္မ်ား ရခဲ့သည္။ B.R.M ဖ်က္ၿပီးေနာက္ ၁၉၃၄-ခုႏွစ္တြင္ Ruby Mines Ltd ကို B.R.M ကုမ ၸဏီ လူႀကီးမ်ားက ျပန္၍ ဖြဲ႕စည္းခဲ့သည္။ ယခင္ B.R.M မွ လုပ္ခဲ့ေသာ လွ်ပ္စစ္မီးစက္မွ ဓာတ္အားကို ေရာင္းစားရန္ႏွင့္ ပတၲျမားေရာင္းဝယ္ေရးကို အရံလုပ္ငန္းအျဖစ္ လုပ္ကိုင္ရန္ ျဖစ္ေသာ္လည္း လုပ္ငန္းမ်ား မေအာင္ျမင္ပဲ ၁၉၄၁-ခုႏွစ္တြင္ ပ်က္ခဲ့သည္။ ဂ်ပန္ေခတ္တြင္ ဗိုလ္မွဴးႀကီးကီမူရာေခါင္းေဆာင္ေသာ ဂ်ပန္တပ္မ်ား မိုးကုတ္သို႔ ေရာက္လာခ်ိန္တြင္ မိုးကုတ္သားမ်ားက ေက်ာက္တြင္းမ်ားကို ေက်ာက္တံုးမ်ားျဖင့္ ပိတ္ဆို႔ကြယ္ဝွက္ထားခဲ့သည္။ ဂ်ပန္ေခတ္တေလွ်ာက္လံုးတြင္ ေက်ာက္တြင္းလုပ္ငန္းမ်ား ရပ္ဆိုင္းခဲ့ရသည္။ ၁၉၄၅-ခုႏွစ္ မတ္လတြင္ မဟာမိတ္တပ္မ်ား မိုးကုတ္ကို သိမ္းၿပီးခ်ိန္မွစ၍ ပတၲျမားႏွင့္ ေလထီးစမ်ား လဲလွယ္ေရာင္းဝယ္မွဳလုပ္ငန္း က်ယ္ျပန္႔လာၿပီး ေက်ာက္တြင္းလုပ္ငန္း အသက္ျပန္ဝင္လာသည္။ ပင္လံုစာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုရန္ တိုင္းရင္းသားေခါင္းေဆာင္မ်ား ေဆြးေႏြးခ်ိန္တြင္ မိုးကုတ္ေက်ာက္တြင္း လုပ္ငန္းမ်ားအား မိုးမိတ္ေစာ္ဘြား အုပ္ခ်ဳပ္မွဳေအာက္တြင္ ထားရန္ မိုးမိတ္ေစာ္ဘြား ေစာခြန္ခ်ိဳက တင္ျပခဲ့ရာ ေလာေလာဆယ္တြင္ လက္ရွိအတိုင္း စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ရန္ ညွိႏွိဳင္းခဲ့ၾကၿပီး ေစာခြန္ခ်ိဳအား ရွမ္းျပည္နယ္ေရးရာ ဝန္ႀကီးအျဖစ္လည္းေကာင္း၊ နိဳင္ငံျခားေရးရာ ဝန္ႀကီးအျဖစ္လည္းေကာင္း ပူးတြဲတာဝန္ ေပးခဲ့သည္။ ေစာခြန္ခ်ိဳသည္ ၁၉၅၈-ခုႏွစ္အထိ ၄င္းတာဝန္မ်ားတြင္ ထမ္းေဆာင္ခဲ့သည္။ မိုးကုတ္ေက်ာက္တြင္း လုပ္ငန္းမ်ားသည္ နိဳင္ငံေရးမတည္ၿငိမ္မွဳမ်ား၏ ေႏွာင့္ယွက္မွဳ မခံရပဲ လုပ္ကြက္(၁၀၀၀)ေက်ာ္ ပံုမွန္တူးေဖာ္ ထုတ္လုပ္လွ်က္ရွိခဲ့သည္။ မိုးကုတ္ေက်ာက္တြင္းလိုင္စင္ ခြင့္ျပဳစနစ္တြင္ တြင္းတူးသမားမ်ားအား တြင္းစားအျဖစ္ သတ္မွတ္ေပးၿပီး ၄င္းတို႔ရရွိသည့္ ေက်ာက္အျမတ္ေပၚမွ ခြဲေဝခံစားခြင့္ျပဳလာသည္။ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ေရာင္းခ်ခြင့္မ်ား တြင္က်ယ္လာသည္။ ေမွာင္ခိုမွဳမ်ားလည္း အထိုက္အေလ်ာက္ ရွိလာသည္။

(မိုးကုတ္ေဖာ္ေတာ္ဦးျမတ္စြာဘုရား သမိုင္းေက်ာက္စာမွ ကူးယူေဖာ္ျပပါသည္။)

တည္ေနရာ

မိုးကုတ္ၿမိဳ႕သည္ ေျမာက္လတၱီက်ဳ႕ ၂၂-ဒီဂရီ ၅၀-မိနစ္ႏွင့္ ၂၃-ဒီဂရီ ၃၀-မိနစ္ၾကား၊ အေရွ႕ေလာင္ဂ်ီက်ဳ႕ ၉၆-ဒီဂရီ ၁၁-မိနစ္ႏွင့္ ၉၆-ဒီဂရီ ၄၅-မိနစ္ၾကားတြင္ တည္ရွိၿပီး အက်ယ္အဝန္းမွာ အေရွ႕ႏွင့္အေနာက္ မိုင္(၃၀)၊ ေတာင္ႏွင့္ေျမာက္ (၁၅.၁၂)မိုင္ရွိၿပီး ဧရိယာစုစုေပါင္း (၄၅၀.၆၀) စတုရန္းမိုင္ ရွိပါသည္။ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕သည္ ရွမ္းျပည္နယ္ေျမာက္ပိုင္း ရွမ္းကုန္းျပင္ျမင့္၏ အေနာက္ ဖက္စြန္းတြင္ တည္ရွိၿပီး ယခုအခါ မႏၱေလးတိုင္း၊ ျပင္ဦးလြင္ခရိုင္အတြင္းတြင္ ပါဝင္သည္။ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕၏ အေရွ႕ဖက္ႏွင့္ ေျမာက္ဖက္ တြင္ မိုးမိတ္ၿမိဳ႕နယ္၊ ေတာင္ဖက္တြင္ ေက်ာက္မဲၿမိဳ႕နယ္၊ အေနာက္ဖက္တြင္ သပိတ္က်င္းၿမိဳ႕နယ္တို႔ တည္ရွိသည္။ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕သည္ ဧရာဝတီျမစ္၏ အေရွ႕ဖက္ (၃၆)မိုင္ ကြာေဝးၿပီး ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္အထက္ အျမင့္ေပ (၃၈၀၀)တြင္ တည္ရွိေသာ ေတာင္ေပၚၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕ ျဖစ္သည္။

ရာသီဥတု

အပူပိုင္းေဒသအတြင္း က်ေရာက္ေသာ္လည္း ျမင့္မားေသာ ေတာင္တန္းႀကီးမ်ား ရွိေသာေၾကာင့္ သမေႏြးစြတ္စိုေသာ ရာသီဥတုကို ခံစားရပါသည္။ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕မွာ ေတာင္ေပၚေဒသျဖစ္၍ ေအးျမေသာ ရာသီဥတုရွိကာ အျမင့္ဆံုးအပူခ်ိန္ ၉၅.၄ဒီဂရီ ဖာရင္ဟိုက္ႏွင့္ အနိမ့္ဆံုးအပူခ်ိန္ ၃၀.၂ဒီဂရီ ဖာရင္ဟိုက္ ရွိပါသည္။ ပံုမွန္ၿမိဳ႕ုးေရခ်ိန္မွာ (၁၀၇.၅၈)လက္မ ျဖစ္ၿပီး ပံုမွန္ၿမိဳ႕ုးရြာရက္မွာ (၁၃၅.၇)ရက္ ျဖစ္ပါသည္။ ေလတိုက္ႏွဳန္းမွာ ပံုမွန္အားျဖင့္ အေနာက္ေတာင္ဘက္မွ တစ္နာရီလွ်င္ တစ္မိုင္မွ ငါးမိုင္ခန္႔အထိ တိုက္ခတ္ေလ့ရွိၿပီး ရာသီဥတုဆိုးရြားေသာ အခ်ိန္မ်ား၌ ေျမာက္ဘက္၊ အေရွ႕ေျမာက္ဘက္ႏွင့္ အေနာက္ေတာင္ဘက္မ်ားမွ တစ္နာရီလွ်င္ (၂၅)မိုင္ထိ တိုက္ခတ္ေလ့ရွိပါသည္။

ေျမမ်က္ႏွာသြင္ျပင္ႏွင့္ေရဆင္း

ဘူမိေဗဒပညာရွင္မ်ား၏ ခန္႔မွန္းတြက္ခ်က္မွဳအရ မိုးကုတ္ေဒသ ေအာက္ခံေက်ာက္ဖ်ာထုသည္ ျမန္မာနိဳင္ငံ၏ သက္တမ္းအရင့္ဆံုး ေက်ာက္ဖ်ာထုမ်ားတြင္ တစ္ခုအပါအဝင္ျဖစ္သည္။ မိုးကုတ္ေဒသသည္ ေတာင္ကုန္း ေတာင္တန္းမ်ား ထူထပ္ၿပီး ေျမျပန္႔လြင္ျပင္မ်ား နည္းပါးသည္။ ေရနီေခ်ာင္းသည္ ေက်းနီေတာင္မွ စိမ့္ေရ၊ စမ္းေရမ်ားကို အေျချပဳ၍ ၿမိဳ႕လယ္ရွိ ရပ္ကြက္မ်ားကို ျဖတ္သန္းစီးဆင္းလာၿပီး တပ္သားေတာင္မွ စိမ့္ေရ၊ စမ္းေရတို႕ကို အေျချပဳ၍ စီးဆင္းလာေသာ ေရပူေခ်ာင္းႏွင့္ ေတာင္ကခ်င္ရပ္ကြက္အနီးတြင္ ေပါင္းဆံုကာ နမ့္ပယ္ေခ်ာင္းအတြင္းသို႔ စီးဝင္သည္။ မိုးကုတ္ေဒသတစ္ဝိုက္ရွိ အျမင့္ဆံုးေတာင္မ်ားမွာ ... ေတာင္မင္းေတာင္(ေတာင္မဲေတာင္) - ၇၅၄၄ ေပ ေက်းနီေတာင္ - ၆၇၃၃ ေပ ေတာင္ေတာ္ - ၆၂၂၃ ေပ ၿမိဳ႕ျမင္ေတာင္ - ၅၉၅၅ ေပ ထင္းရွဴးေတာင္ - ၅၆၀၆ ေပ ပင့္ကူေတာင္ - ၅၃၄၅ ေပ ေဒၚနန္းၾကည့္ေတာင္ - ၅၂၇၇ ေပ

လူဦးေရ

မိုးကုတ္ၿမိဳ႕တြင္ ၿမိဳ႕ေပၚရပ္ကြက္အုပ္စု (၅)အုပ္စု၊ ေက်းရြာအုပ္စု (၃၀)၊ ေက်းရြာေပါင္း (၁၃၂)ရြာရွိ၍ လူဦးေရမွာ ၂၀၀၅-ခုႏွစ္ စာရင္းအရ (၁၈၀၄၀၈)ဦး ရွိပါသည္။ လူဦးေရသိပ္သည္းမွဳမွာ တစ္စတုရန္းမိုင္တြင္ (၃၉၈)ဦး ရွိပါသည္။ ၿမိဳ႕ျပႏွင့္ ေက်းလက္လူဦးေရ အခ်ိဳးမွာ(၁း၁.၈၁)ျဖစ္ပါသည္။ က်ား-မ လူဦးေရ အခ်ိဳးမွာ (၁း၀.၉၁)ျဖစ္ပါသည္။ အမ်ားဆံုး ေနထိုင္ၾကေသာ လူမ်ိဳးမွာ ဗမာ၊ ရွမ္း၊ လီဆူ၊ ပေလာင္၊ ေဂၚရခါးႏွင့္ တရုတ္တို႔ ျဖစ္ၾကသည္။

သစ္ေတာ

တစ္ၿမိဳ႕နယ္လံုးရွိ ေျမဧရိယာမွာ (၂၉၀၃၀၅)ဧကရွိၿပီး သစ္ေတာႀကိဳးဝိုင္းအေနျဖင့္ မိုးကုတ္ႀကိဳးဝိုင္း (၇၅၉)ဧက၊ က်ပ္ျပင္ႀကိဳးဝိုင္း (၁၂၈၆)ဧက၊ အုန္းကိုင္းႀကိဳးဝိုင္း (၄၈၁၅)ဧက၊ ကသည္းႀကိဳးဝိုင္း (၁၉၈၇)ဧက၊ ရြာသာယာႀကိဳးဝိုင္း (၆၁၄၄)ဧက၊ ေရႊဥေဒါင္းေဘးမဲ့ႀကိဳးဝိုင္း (၁၀၈၅၂)ဧက၊ နမ့္ပန္သဲနီ တိုးခ်ဲ႕ႀကိဳးဝိုင္း (၂၁၁၂၀)ဧက၊ နန္းဝ တိုးခ်ဲ႕ႀကိဳးဝိုင္း (၁၀၄၄၀)ဧကႏွင့္ ႀကိဳးျပင္ေတာ (၂၅၃၄၀)ဧက ျဖစ္သည္။ သတၳဳတြင္းေျမမွာ (၆၁၂)ဧက ျဖစ္သည္။

လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး

အဓိက လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရးမွာ ကားလမ္းျဖစ္ၿပီး ေရလမ္း၊ မီးရထားလမ္း၊ ေလေၾကာင္းလမ္းမ်ား မရွိေပ။ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕သည္ ကားလမ္းျဖင့္ အေရွ႕ေတာင္ဘက္တြင္ မိုင္းလံုၿမိဳ႕ႏွင့္ (၂၁)မိုင္၊ ေျမာက္ဘက္တြင္ မိုးမိတ္ၿမိဳ႕ႏွင့္ (၂၈)မိုင္၊ အေနာက္ဖက္တြင္ သပိတ္က်င္းၿမိဳ႕ႏွင့္ (၆၀)မိုင္၊ မႏၱေလးၿမိဳ႕ႏွင့္ (၁၂၈)မိုင္ အသီးသီး ကြာေဝးပါသည္။ မိုးကုတ္-ေက်ာက္မဲလမ္းသည္ မိုးကုတ္မွ အေရွ႕ေတာင္ဘက္ (၇၉)မိုင္ ကြာေဝးၿပီး ဒုတိယကမၻာစစ္ မတိုင္မွီက အထူးအသံုးျပဳခဲ့ေလသည္။

စီးပြားေရး

မိုးကုတ္ၿမိဳ႕၏ အဓိကစီးပြားေရးလုပ္ငန္းမွာ ေက်ာက္မ်က္တူးေဖာ္ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ေရွးက ေက်ာက္မ်ားေပါမ်ားလွသျဖင့္ ေက်ာက္မ်က္အေရာင္းအ၀ယ္မ်ား ရွိသည္။ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕သည္ ေတာင္ေပၚေဒသျဖစ္၍ လယ္ယာေျမကြက္မ်ား ေျပာပေလာက္ေအာင္ မရွိျခင္းေၾကာင့္ ဆန္စပါးမ်ား မထြက္လွေပ။ ၿမိဳ႕ေနလူထုစားသံုးရန္အတြက္ မိုးမိတ္နယ္ႏွင့္ ေအာက္အရပ္ေဒသမွ ဆန္မ်ားကို မွီခိုအားထားရသည္။ လက္ဖက္စိုက္ပ်ိဳးေရးႏွင့္ ေကာ္ဖီစိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ငန္းမ်ား အနည္းငယ္ရွိသည္။

လူမွဳေရး

မိုးကုတ္ၿမိဳ႕တြင္ သာေရး-နာေရး လူမွဳကိစၥမ်ားအတြက္ ရပ္ကြက္တိုင္းတြင္ ဧည့္ခံအဖြဲ႕၊ ထမင္းေကၽြးအဖြဲ႕၊ လူပ်ိဳ၊ အပ်ိဳ စသျဖင့္အဖြဲ႕မ်ား ဖြဲ႔ကာ တက္ညီလက္ညီ ဝိုင္းဝန္းကူညီ ေဆာင္ရြက္ၾကပါသည္။ တစ္ဦးႏွင့္တစ္ဦး ေတြ႕သည့္အခါ စားၿပီးၿပီလား ဟု ႏွဳတ္ဆက္ေလ့ရွိၾကသည္။ တစ္ဦးက ထြက္ခြာသြားသည့္အခါတြင္ က်န္ တစ္ဦးက ေျဖးေျဖးေနာ္ ဟု ႏွဳတ္ဆက္ေလ့ရွိၾကသည္။

ဘာသာေရး

မိုးကုတ္ၿမိဳ႕တြင္ ေနထိုင္ၾကေသာ ဗမာ၊ ရွမ္းႏွင့္ ပေလာင္လူမ်ိဳး အမ်ားစုမွာ ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕နယ္အတြင္းတြင္ ဗုဒၶဘာသာ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းေပါင္း (၂၅၀)ခန္႔ ရွိရာ လူဦးေရႏွင့္ ႏွိဳင္းယွဥ္လွ်င္ လူ(၈၀၀)တြင္ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း (၁)ေက်ာင္းႏွဳန္း ရွိသည္။ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕ရွိ ခရစ္ယာန္ဘုရားရွိခိုးေက်ာင္း အမ်ားစုမွာ လီဆူဘုရားရွိခိုးေက်ာင္းမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ေဂၚရခါးလူမ်ိဳးမ်ားမွာ ဗုဒၶဘာသာႏွင့္ဟိႏၵဴဘာသာ မ်ားကို ကိုးကြယ္ၾကပါသည္။ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕တြင္ မြတ္စလင္ဗလီ သံုးခု ရွိပါသည္။ တရုတ္ဘုရားေက်ာင္းမ်ားလည္း သီးသန္႔ရွိသည္။တရုတ္ဘုရားေက်ာင္းမ်ားမွာ လယ္ဦး ရပ္ရွိ ငါးပါးသီလ ဘုံေက်ာင္းႏွင္႔ ေအာင္ခ်မ္းသာ ရပ္ ရွိ ဘုရားတစ္ေထာင္ ဘုံေက်ာင္းတုိ႔ ျဖစ္ပါသည္။

အမည္အေခၚအေဝၚဆင္းသက္လာပံု

မိုးကုတ္ဟူသည့္အမည္နာမ ၏ေနာက္ေၾကာင္းကိုေလ့လာေသာ္ ျဖစ္ႏိုင္ဖြယ္ေနာက္ခံအခ်က္အေနျဖင့္ ၄ မ်ိဳးေလ့လာေတြ႕ရွိရပါသည္။၄င္းတို႕မွာ

မိန္းကု

ရွမ္းဘာသာစကားျဖစ္သည္။မိန္း မွာ ျမိဳ႕၊ ကု မွာခေမာက္ ျဖစ္သည္။အဓိပၸာယ္မွာ ခေမာက္ႏွင့္တူေသာျမိဳ႕ ဟူ၍ ျဖစ္သည္။မိုးကုတ္ၿမိဳ႕မွာ ေတာင္မ်ားကာရံထားသည့္ ခ်ိဳင့္ဝွမ္းၾကီးအတြင္းတြင္ရွိျပီး ခေမာက္တစ္ခုကို ပက္လက္လွန္ထားသည့္ ပံုႏွင့္တူေသာေၾကာင့္ ယခုကဲ့သို႕ဗခၚျခင္းျဖစ္သည္ဟုသိရပါသည္။

မိန္းကြတ္

ရွမ္းဘာသာစကားပင္ျဖစ္သည္။မိန္း မွာ ျမိဳ႕၊ ကြတ္ မွာေကာက္ေကြ႕ျခင္း ဟုအဓိပၸာယ္ရသည္။ ေကာက္ေကြ႕ေသာျမိဳ႕ဟုဆိုလိုပါသည္။မိုးကုတ္သို႕သြားရာလမ္းမွာ ေကာက္ေကြ႕သည့္ ေတာင္ပတ္လမ္းမ်ားျဖစ္သည္ကတစ္ေၾကာင္း၊ ျမိဳ႕၏တည္ေနပံုကလည္း ေကာက္ေကြ႕သည့္အေနအထားတြင္ရွိသည္ေၾကာင့္တစ္ေၾကာင္း ဤကဲ့သို႕ ေခၚျခင္းျဖစ္သည္။

မိန္းကတ္

ရွမ္းဘာသာစကားပင္ျဖစ္သည္။မိန္းမွာ ျမိဳ႕၊ကတ္မွာ ခ်မ္းေအးသည္ဟုအဓိပၸာယ္ရသည္။ အလြန္ခ်မ္းေအးသည့္ၿမိဳ႕ဟုဆိုလိုပါသည္။အမွန္လဲေရခဲသည္အထိေအးဖူးသည့္ ႏွစ္မ်ားရွိသည္။

မိုးခ်ဳပ္

ျမန္မာစကားျဖစ္သည္။မိုးေစာေစာခ်ဳပ္သည့္အတြက္ မိုးခ်ဳပ္ဟုေခၚၾကရာမွ မိုးကုတ္ဟုျဖစ္လာသည္ဟုဆိုၾကျပန္သည္။

မိုးကုတ္ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီး ဦးဝိမလ

Main article: မိုးကုတ္ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီး ဦးဝိမလ

မုိးကုတ္ဆရာေတာ္ဘုရားေလာင္းလ်ာအား ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၆၁ ခုႏွစ္၊ နတ္ေတာ္လျပည့္ေက်ာ္(၁၁) ရက္၊ ဗုဒၶဟူးေန ့တြင္ ခမည္းေတာ္ ဦးေအာင္ထြန္း ႏွင့္ မယ္ေတာ္ ေဒၚေရႊအိတ္တို႔မွ ျမစ္ငယ္ျမစ္ေခၚ ဒု႒ဝတီျမစ္၏ တစ္ဖက္ကမ္းရွိ ဥယ်ာဥ္ေတာ္ရြာတြင္ ဖြားျမင္ေတာ္မူသည္။ ငယ္နာမည္ ေမာင္လွေဘာ္ဟု ေခၚတြင္သည္။ အသက္ (၉)ႏွစ္သား အရြယ္တြင္ ဥယ်ာဥ္ေတာရြာရွိ ေဂြးပင္ေတာရေက်ာင္းဆရာေတာ္ ဦးဇာဂရထံ၌ ရွင္သာမေဏအျဖစ္ ေရာက္ရွိခဲ့ၿပီး ရွင္ဝိမလ ဟု ဘြဲ႕မည္တြင္သည္။ ရွင္ဝိမလ သက္ေတာ္(၂၀) ျပည့္ေသာအခါ ၁၂၈၁-ခုႏွစ္၊ ဝါဆိုလဆန္း (၈)ရက္ေန႔တြင္ အမရပူရရွိ မဂၤလာတိုက္ ဆရာေတာ္အား ဥပဇၥ်ာယ္ျပဳကာ ျမင့္ျမတ္ေသာ ရဟန္းအျဖစ္သို႔ ေရာက္ရွိေတာ္မူသည္။ ၁၂၈၆-ခုႏွစ္တြင္ မဂၤလာ ေက်ာင္းတိုက္အတြင္း၌ ေက်ာင္းထိုင္စာခ်ျဖစ္ကာ ႏွစ္ေပါင္းသံုးဆယ္ေက်ာ္မွ် စာဝါမ်ား ပို႔ခ်ေတာ္မူခဲ့သည္။ ေနာင္တြင္ ပထမေက်ာ္ဆရာႀကီး ဦးအုန္း လက္စမသတ္ခဲ့ရေသာ အဘိဓမၼာတံခြန္က်မ္းႀကီးကို လက္စသတ္ ေရးသားေတာ္မူသည္။ ထို႔ေနာက္ ယမကမဥၹဴရီက်မ္းႏွင့္ ပုထုဇနအလင္းျပက်မ္း မ်ားကိုလည္း ျပဳစုေတာ္မူခဲ့သည္။ ဆရာေတာ္ ဦးဝိမလသည္ စာသင္သားရဟန္းေတာ္မ်ားအား စာေပပို႔ခ်ေတာ္မူလွ်က္ပင္ တစ္ဖက္မွလည္း လူဒါယကာ ဒါယိကာမအေပါင္းတို႔ကို အဘိဓမၼာတရားေတာ္မ်ား ေဟာၾကားျပသေတာ္မူခဲ့သည္။ ဆရာေတာ္ဦးဝိမလအား မိုးကုတ္ၿမိဳ႕၊ ေဂ်ာ့ခ်္ေတာင္ရပ္ (ယခု စည္ပင္သာယာရပ္ကြက္)မွ ေက်ာင္းဒကာႀကီး ဦးလယ္ႏွင့္ ဇနီး ေဒၚသိုင္းျခံဳတို႔၏ ပင့္ေလွ်ာက္ခ်က္အရ ၁၂၉၄-ခုႏွစ္မွ စတင္ကာ မိုးကုတ္သို႔ ႏွစ္စဥ္ၾကြေရာက္၍ တရားေတာ္မ်ားကို ေဟာၾကားျပသေတာ္မူသည္။ ၁၃၁၆-ခုႏွစ္တြင္ ဆရာေတာ္အား ေဒၚေဒၚအံု၊ ေဒၚေဒၚဖံုတို႔မွ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕တြင္ မဂၤလာတိုက္ ဟု ကမၺည္းထိုးကာ တိုက္ေက်ာင္း ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းသည္ကို အလွဴခံ ရရွိေတာ္မူသည္။ ဒုတိယကမၻာစစ္မီးႀကီး ျမန္မာနိဳင္ငံသို႔ ကူးစက္လာရာ စစ္ေဘး စစ္ဒဏ္တို႔ကို ေရွာင္တိမ္း၍ ဆရာေတာ္ဘုရားသည္ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕ သုႆာန္ေက်ာင္း၌ ေခတၱမွ် သီတင္းသံုးေတာ္မူခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ စစ္ဒဏ္ ဗံုးဒဏ္တို႔မွ ပို၍လံုျခံဳစိတ္ခ်ရန္ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕ႏွင့္ေလးမိုင္ခန္႔ေဝးေသာ ေဘာ္ဗဒန္းရြာသို႔ ၾကြေရာက္သီတင္းသံုးကာ ထိုရြာအနီးရွိ ေက်ာက္လွိဳဏ္ဂူအတြင္း၌ ဝိိပႆနာတရားမ်ားကို က်င့္ၾကံအားထုတ္ေတာ္မူခဲ့သည္။ ထိုလွိဳဏ္ဂူအတြင္း၌ပင္ ၁၃၀၄-ခုႏွစ္ ဝါဆိုဦးမွစ၍ ေလးႏွစ္ေလးမိုးတိုင္တိုင္ က်င့္ၾကံအားထုတ္ခဲ့ၿပီး တရားထူးမ်ား ရရွိခဲ့ေလသည္။ ယခင္ေဟာၾကားေသာ တရားေတာ္မ်ားႏွင့္ ကြာျခားလာၿပီး စစ္ၿပီးကာလတြင္ ေဟာေသာ တရားေတာ္မ်ားမွာ ပို၍ထူးျခားလာကာ ေလးနက္မွဳအျပည့္အဝရွိလာခဲ့သည္။

မိုးကုတ္ၿမိဳ႕မွဒကာမ်ားက ပင့္ဖိတ္၍ မိုးကုတ္သို႔ၾကြေရာက္ တရားေဟာေတာ္မူျခင္း၊ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕ရွိ ဒကာ ဒကာမ အေပါင္းတို႔၏ ၾကည္ညိဳေလးစားေတာ္မူျခင္း၊ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕မွပင္ လာေရာက္ၿပီး ေက်ာင္းေဆာင္မ်ား ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းျခင္းႏွင့္ ထုိမိုးကုတ္ေက်ာင္းႀကီးေပၚ၌ သီတင္းသံုးေတာ္မူျခင္း စသည့္ အေၾကာင္းအရင္းမ်ားေၾကာင့္ မိုးကုတ္ဆရာေတာ္ဘုရား ဟု အမည္တြင္ခဲ့ရေလသည္။

မိုးကုတ္ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီးသည္ ျမတ္စြာဘုရားအလိုေတာ္အတိုင္း သစၥာေလးပါးတရားေတာ္မ်ားကို ဟုတ္တိုင္းမွန္ရာ သိရွိနားလည္နိဳင္ေစရန္ႏွင့္ ေယာနိေသာမနသိကာရ ႏွလံုးသြင္းမွန္ေစရန္ ရည္ရြယ္၍ အမ်ားနားလည္ေသာ စကားမ်ားျဖင့္ နည္းမ်ိဳးစံုသံုးကာ ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့သည္။ ဆရာေတာ္၏ေဟာဟန္မွာ အမ်ားေခတ္စားသလို သံေနသံထားအမ်ိဳးမ်ိဳး အသံနိမ့္ျမင့္ျဖင့္ ေဟာျခင္းမ်ိဳးမဟုတ္။ အေၾကာင္းအရာတစ္ခုကို အရပ္သံုးစကားျဖင့္ ရွင္းျပျခင္းမ်ိဳး ျဖစ္ေလသည္။ ပရိယာယ္မပါ မွန္ရာကိုသာ တည့္တည့္ႀကီးေဟာေျပာေနျခင္းမ်ိဳး ျဖစ္သည့္အတြက္ နားၾကားရသူအဖို႔တြင္ နားလည္သေဘာေပါက္လြယ္ၾကသည္။ ေဟာေျပာရာတြင္လည္း မည္ကဲ့သို႔ပင္ ဂုဏ္ရွိရွိ ညွာတာေထာက္ထားေတာ္မူေလ့ မရွိပဲ တင္းတင္းရင္းရင္း တိုက္ရိုက္ပင္ လက္ညွိဳးထိုးကာ ေစတနာအျပည့္ျဖင့္ ဟုတ္တိုင္းမွန္ရာ ေဟာျပ ညႊန္ျပေတာ္မူေလ့ ရွိပါသည္။ ေယာဂီမ်ားအတြက္လည္း အခက္အခဲမရွိ တရားအားထုတ္နိဳင္ရန္ ဝိပႆနာက်င့္စဥ္မ်ားကို ေန႔စဥ္သံုးစကားျဖင့္ သြန္သင္ဆံုးမထားခဲ့ပါသည္။ တိပိဋကဓရ ဓမၼဘ႑ာဂါရိက မင္းကြန္းဆရာေတာ္ဘုရားႀကီးကပင္လွ်င္ မိုးကုတ္ဆရာေတာ္၏ ေဟာခ်က္မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဗုဒၶတရားေတာ္ေတြကို ျမန္မာဘာသာႏွင့္ ျမန္မာလူမ်ိဳးေတြ နားလည္ေအာင္ ေဟာၾကားတဲ့ေနရာမွာ ျမတ္စြာဘုရားသာရွိမယ္ဆိုရင္ ျမန္မာအ႒ကထာ ဆရာႀကီးရယ္လို႔ ဧတဒဂ္ဘြဲ႕ထူး ေပးရေလာက္ပါေပတယ္ ဟု မွတ္ခ်က္ျပဳေတာ္မူခဲ့သည္။

၁၃၆၂-ခုႏွစ္၊ ၀ါဆိုလဆန္း(၇)ရက္၊ (၈.၇.၁၉၆၂)ေန႔တြင္ ျပည္ေထာင္စုသမၼတျမန္မာနိဳင္ငံေတာ္၊ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ အစိုးရ၏ သာသနာေရးဦးစီး႒ာနမွ လွဴဒါန္းဆက္ကပ္သည့္ အဂၢမဟာပ႑ိတ ဘြဲ႔တံဆိပ္ေတာ္ကို အလွဴခံရရွိေတာ္မူသည္။ ဒုတိယကမၻာစစ္ မျဖစ္ပြားမွီ ၁၉၃၆-ခုႏွစ္ (ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၉၈-ခုႏွစ္)တြင္ သီဟိုဠ္ကၽြန္း (ယခု သီရိလကၤာနိဳင္ငံ)၊ အႏုရာဓၿမိဳ႕ရွိ မဟာေစတီေတာ္ ေဂါပကအဖြဲ႕မွေန၍ ေမတၱာရပ္ခံ အကူအညီေတာင္းခံခ်က္အရ ဆရာေတာ္မွ ဦးေဆာင္၍ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕မွ ဒကာ၊ ဒကာမအေပါင္းတို႔ လွဴဒါန္းေသာ အဖိုးတန္ပတၱျမားအပါအဝင္ ေက်ာက္လံုးေရ (၄၃၅၀)၊ ေရႊခ်ိန္ (၃)ပိႆာ၊ ေဘာ္ခ်ိန္ (၄၁)ပိႆာခြဲျဖင့္ မြမ္းမံျပဳလုပ္ထားသည့္ ဥာဏ္ေတာ္အျမင့္ (၁၈)လက္မရွိေသာ စိန္ဖူးေတာ္ႀကီးကို ရန္ကုန္မွတဆင့္ ပင္လယ္ကူးသေဘၤာျဖင့္ သီရိလကၤာနိဳင္ငံသို႔ ေပးပို႔လွဴဒါန္းခဲ့ပါသည္။ တဖန္ သီဟိုဠ္ကၽြန္း မဟာေစတီေတာ္ႀကီး၏ စိန္ဖူးေတာ္အတြက္ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕မွေန၍ ေပးပို႔လွဴဒါန္းလိုက္ေၾကာင္းကို ၾကားသိရေသာ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ရွိ ဗိုလ္တစ္ေထာင္ေစတီေတာ္ ေဂါပကအဖြဲ႕ကလည္း ဗိုလ္တစ္ေထာင္ေစတီေတာ္တြင္ လိုအပ္လွ်က္ရွိေသာ စိန္ဖူးေတာ္ကို ထပ္မံအလွဴခံျပန္ရာ ဆရာေတာ္မွပင္ ဦးေဆာင္၍ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕မွ ဒကာ၊ ဒကာမမ်ား စုေပါင္းကာ ဝိုင္းဝန္းလွဴဒါန္းၾကၿပီး ၁၉၃၇-ခုႏွစ္ (ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၃၀၉-ခုႏွစ္)တြင္ မႏၱေလးမွ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕သို႔ ေလယာဥ္ စင္းလံုးငွားျဖင့္ ေပးပို႔လွဴဒါန္းခဲ့ပါသည္။

မိုးကုတ္ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီးသည္ ၁၃၂၄-ခုႏွစ္၊ သီတင္းကၽြတ္လျပည့္ေက်ာ္ (၄)ရက္၊ ဗုဒၶဟူးေန႔တြင္ ခႏၶာဝန္ခ်ေတာ္မူကာ အၾကြင္းမဲ့ ေအးၿငိမ္းေတာ္မူေလသည္။ ဆရာေတာ္ဘုရားသည္ ခႏၶာဝန္မခ်မွီအခ်ိန္တိုင္ေအာင္ပင္ သစၥာေလးပါး တရားေတာ္မ်ားကို မရပ္မနား ေဟာၾကားသြားေတာ္မူခဲ့သည္။ သစၥာေလးပါး တရားေတာ္ကို အေဟာအေျပာ သက္သက္မွ် မဟုတ္ပဲ အလုပ္သေဘာျဖင့္ ကိုယ္ေတာ္တိုင္ သက္ေသျပေတာ္မူခဲ့ေလသည္။ မိုးကုတ္ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီး ေဟာၾကားဆံုးမေတာ္မူခဲ့ေသာ သစၥာေလးပါးတရားေတာ္မ်ားမွာ တရားေခြမ်ား၊ ဒစ္ဂ်စ္တယ္ အမ္ပီသရီး စီဒီမ်ားျဖင့္ ပုဒ္ေရ တစ္ေထာင္ခန္႔ က်န္ရွိခဲ့ရာ ယခုတိုင္ နာၾကားေနၾကရဆဲ ျဖစ္ပါသည္။ ထို႔ျပင္ အသံသြင္း တိတ္ေခြမ်ားမွတဆင့္ စာအုပ္အျဖစ္သို႔ ပုဒ္ေရငါးရာေက်ာ္ကိုလည္း ပံုႏွိပ္ထုတ္ေဝၿပီး ျဖစ္ပါသည္။ ဆရာေတာ္ဘုရား၏ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ ေဒသနာေတာ္ကို အဂၤလိပ္၊ တရုတ္၊ ဂ်ပန္၊ ကိုရီးယား၊ ထိုင္း၊ သီရိလကၤာ စသည့္ နိဳင္ငံျခားတိုင္းျပည္ မ်ားတြင္လည္း ဘာသာျပန္ဆိုကာ ေလ့လာအားထုတ္လွ်က္ ရွိၾကပါသည္။

မိုးကုတ္ဝိပႆနာ တရားစဥ္ႏွင့္ လုပ္ငန္းစဥ္ျပန္႔ပြားေရးအသင္း သည္လည္း ယခုအခါ ျမန္မာျပည္အႏွံ႔တြင္ အဖြဲ႕ခြဲေပါင္း (၂၆၉)ဖြဲ႕ႏွင့္ အဖြဲ႕စိတ္ေပါင္း သံုးေထာင္ေက်ာ္ခန္႔ ရွိပါသည္။ မိုးကုတ္ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီး မရွိေတာ့ေသာ္လည္း ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီး ေဟာၾကားဆံုးမေတာ္မူခဲ့ေသာ သစၥာေလးပါး တရားေတာ္မ်ားမွာကား ယေန႔တိုင္ ရွင္သန္ေနဆဲပင္ ျဖစ္ပါေတာ့သည္။

စိတ္၀င္စားဖြယ္ေနရာမ်ား

မိုးကုတ္ေက်ာက္ ေရာင္း၀ယ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို ထာပြဲဟု ေခၚေသာေနရာတြင္ စုေပါင္းလုပ္ကိုင္ၾကပါသည္။ ေက်ာက္မ်က္ရတနာေရာင္း၀ယ္ေရးဆိုင္မ်ားဖြင့္ၿပီး လုပ္ကိုင္ၾကေသာ္လည္း နည္းပါးေသးသည္။

ထာပြဲ

ေရွးက ေက်ာက္မ်ားေပါမ်ားလွသျဖင့္ ေက်ာက္ျပရာတြင္ " ထာ " ေခၚ ေၾကးလင္ဗန္းႀကီးမ်ားတြင္ ထည့္ၿပီး ျပသရသည္။ ထို ထာ ေခၚ ေၾကးလင္ဗန္းကို အစြဲျပဳၿပီး ထာပြဲဟုေခၚဆိုခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ (ထာပြဲ = ေက်ာက္မ်က္ရတနာ အေရာင္းအ၀ယ္ျပဳလုပ္ရာေနရာ) မိုးကုတ္ေက်ာက္ေရာင္း၀ယ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို ၿခံဳၾကည့္လိုက္မည္ဆိုလွ်င္ အၾကမ္းဖ်ဥ္းအားျဖင့္ လူတန္းစား (၄) ရပ္ခြဲျခားေတြျမင္နိဳင္ပါသည္။

(၁) ပြင့္ေကာက္သမား

(၂) အစပ္ေက်ာက္သမား

(၃) ၀ယ္/ ေရာင္းသမား

(၄) ပြဲစား ဟု ေတြျမင္ရပါသည္။

ပြင့္ေကာက္သမား

ပြင့္ေကာက္သမားမ်ားကို တစ္နည္းအားျဖင့္ ကုန္သည္ႀကီးပိုင္းလို႔ သတ္မွတ္လို႔ရၿပီး တန္ဖိုးျမင့္ေသာေက်ာက္မ်ားကိုသာ တစ္ပြင့္ခ်င္း စိတ္ႀကိဳက္၀ယ္ယူၾကသူမ်ား ျဖစ္သည္။

အစပ္ေက်ာက္သမား

အစပ္ေက်ာက္သမား ဆိုသည္မွာ မိုးကုတ္တြင္းထြက္ေက်ာက္မ်ားစြာ ရွိသည့္အနက္ မိမိကြၽမ္းက်င္သည့္ေက်ာက္ တစ္မ်ိဳးထဲကိုသာ ဦးစားေပး၀ယ္ၾကသူမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ အစင္အားသန္သူက အစင္၊ ေဂၚႀကိဳးအားသန္သူက ေဂၚႀကိဳး၊ အညံ့အားသန္သူက အညံ့ စသည္ျဖင့္ သီးျခား၀ယ္ယူၾကသူမ်ားျဖစ္သည္။ အစပ္ေက်ာက္သမားလိုင္းတြင္ အရိုင္းစပ္သမား ႏွင့္ အယဥ္စပ္သမား ဆိုၿပီး ႏွစ္မ်ိဳးခြဲျခားေတြ႕ျမင္နိဳင္ပါေသးသည္။ အရိုင္းစပ္သမားဆိုသည္မွာ တြင္းမွထြက္လာေသာေက်ာက္မ်ားကို နဲနဲစီ၀ယ္ၿပီး မ်ားလာလွ်င္ အရိုင္းအတိုင္း အထုပ္လိုက္ျပန္ေရာင္းသူမ်ားျဖစ္သည္။ အယဥ္စပ္သမားဆိုသည္မွာ အဓိက၀ယ္ထားေသာ ေက်ာက္မ်ားကို အရိုင္း (မေသြးရေသးေသာေက်ာက္)ျျဖစ္ေစ၊ အယဥ္ (ေသြးၿပီးသားေက်ာက္) ျဖစ္ေစ တစ္ပြင့္ခ်င္း၊ ႏွစ္ပြင့္ခ်င္း၀ယ္ယူၾကသည္။ အရိုင္းမ်ားကိုမူ ေသြးယူၿပီး အယဥ္ျပဳလုပ္ကာ ကိုယ္မွန္ထားေသာ ေက်ာက္ခ်ိန္အတိုင္း (ကလပ္ ၅၀၊ ကလပ္ ၁၀၀) စသျဖင့္ရမွ ကလပ္ခ်ိန္ေစ်းျဖင့္ ျပန္ေရာင္းၾကသူမ်ား ျဖစ္သည္။

၀ယ္/ ေရာင္းသမား

၀ယ္/ ေရာင္းသမား ဆိုသည္မွာ ေက်ာက္တြင္းတူးလုပ္ငန္းမ်ားသို႔ သြားေရာက္ၿပီးျဖစ္ေစ၊ ထာပြဲျဖစ္ရာ ေနရာမ်ားသို႔ျဖစ္ေစ သြားေရာက္ၿပီး ျမတ္နိဳင္မည္ထင္ေသာေက်ာက္မ်ားကို ၀ယ္ယူၿပီး ျပန္ေရာင္းၾကသူမ်ားျဖစ္သည္။ ၀ယ္ေရာင္းသမားမ်ား အရည္အခ်င္းမွာ အဓိက ေက်ာက္မ်ိဳးစံု အေၾကာင္းနားလည္ရန္ပင္ ျဖစ္သည္။

ပြဲစား

အေရာင္းအ၀ယ္ေလာကတိုင္းတြင္ ပြဲစားရွိသကဲ့သို႔ မိုးကုတ္ေက်ာက္ေလာကတြင္လည္း ေက်ာက္ပြဲစားမ်ား မ်ားစြာေတြ႕ရပါသည္။ မိုးကုတ္ေက်ာက္ပြဲစားမ်ား အရည္အခ်င္းမွာ ဆက္ဆံေရးႏွင့္ နာမည္ေကာင္းရဖို႔ပင္ ျဖစ္ပါသည္။ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕မွာ က်ဥ္းလွသျဖင့္ ဆက္ဆံေရးေကာင္းလွ်င္ ေကာင္းသလိုမိတ္ေဆြေပါမ်ားၿပီး နာမည္ပ်က္မရွိသေရြ႕ ေက်ာက္ထည့္ေပးေသာ ကုန္သည္မ်ားက မည္မွ်တန္ဖိုးႀကီးမားေသာ ေက်ာက္ပင္ျဖစ္ေစ ပြဲစားအား ယံုယံုၾကည္ၾကည္ထည့္ၿပီး ေရာင္းခိုင္းၾကပါသည္။ မိုးကုတ္ေက်ာက္ပြဲစားတို႔ အက်ိဳးခံစားခြင့္မွာ ၁၀၀ က်ပ္ တည့္လွ်င္ ၅ က်ပ္ႏႈန္းျဖစ္သည္။ ^[1]

က်မ္းကိုး

1. ↑ ေမာင္ထြန္းဦး ၏ (ကမၻာကသိတဲ့ ပတၱျမားေျမ)

ေမတၱာျဖင့္
မွ်ေ၀ခံစားသူ - မိုးကုတ္သား